PECS, czyli The Picture Exchange Communication System (System Komunikacji przez Wymianę Symboli) został stworzony przez behawiorystę Andego Bondego oraz logopedę Lori Frost w 1985 r. w odpowiedzi na specyficzne problemy osób z autyzmem. Ze względu na problemy z naśladownictwem nauka gestów przez te osoby często jest utrudniona. Ponadto u tej grupy osób występują szczególne, wspominane już, problemy z komunikacją oraz z motywacją do komunikacji. Zdarza się, że osoby te potrafią prawidłowo artykułować dźwięki mowy, aczkolwiek nie wiedzą, po co, jak i dlaczego mają się komunikować.
Istotną innowacją tego systemu jest wprowadzenie idei wymiany obrazkowej, tzn. w zamian za symbol osoba otrzymuje daną rzecz, o którą prosiła. To znacznie wpływa na tempo nauki znaków oraz na chęć do komunikacji. W autyzmie zaburzona jest motywacja do komunikowania się, stąd pierwszą rzeczą, której się autystyk uczy jest proszenie o rzeczy i czynności istotne dla danej osoby, takie, które mają dla niej charakter pozytywny. Dzięki temu osoby odkrywają potęgę komunikacji, do czego ona służy i że dzięki takim działaniom można mieć wpływ na rzeczywistość. Bardzo często można również zaobserwować spadek tzw. zachowań trudnych, gdyż ludzie używający symboli z zastosowaniem protokołu PECS mogą realizować swoje potrzeby i czują się szczęśliwsze, gdy otoczenie zaczyna się liczyć z ich zdaniem.
Protokół PECS składa się z 6 faz:
Faza 1 Nauka fizycznej wymiany. W zamian za podany symbol osoba otrzymuje rzecz, którą przedstawia symbol. Ogromny nacisk kładzie się tu na inicjowanie chęci osoby proszącej, aby komunikowanie nie odbywało się jako odpowiedź na zachętę, podpowiedź, pytanie, lecz aby chęć komunikowania się symbolem wypływała bezpośrednio od osoby uczącej się komunikowania w ten sposób. Do tego celu używa się drugiej osoby, tzw. promptera, czyli wprowadza się osobę, która pomaga manualnie z tyłu osobie uczącej się komunikacji. Celem osoby podpowiadającej jest jak najszybsze wycofanie się ze swej roli poprzez stopniowe zmniejszanie stopnia podpowiedzi.
Faza 2 Skupia się na nauczeniu pokonywania odległości do osoby, z którą odbywa się komunikacją, oraz na przywołaniu jej uwagi w społecznie akceptowalny sposób.
Faza 3 Jest etapem na którym zaczynają być istotne różnice między symbolami. Do tej pory osoba sięgała po zaaranżowany i uprzednio przygotowany dla niego symbol. Teraz musi się ona nauczyć wybierania symbolu. W metodzie PECS można używać dowolnych symboli z dowolnego systemu, zdjęć, nawet fragmentów przedmiotów, jeśli osoba nie potrafi nauczyć się komunikowania się symbolami graficznymi. Kluczową kwestią jest to, aby używać tych symboli konsekwentnie w każdym środowisku.
Faza 4 Jest etapem, kiedy osoba uczy się układać zdania na tzw. pasku zdaniowym. Pasek zdaniowy jest to kawałek plastiku, umieszczony na książce komunikacyjnej, w której znajdują się używane przez daną osobę symbole, i na którym na rzepach umieszcza się owe symbole, tworząc w ten sposób zdania. Jako początek zdania wprowadza się znak „chcę”.
Następnie prowadzony jest trening rozszerzania słownictwa poprzez naukę symboli określających np. przymiotniki, liczbę itp. Osoba może dzięki temu precyzyjnie wyrażać swoje prośby, np. „Chcę dużą czerwoną piłkę” itp.
Faza 5 Jest nauką odpowiadania na pytanie : „Co chcesz?”. Do tej pory nieinicjowanie słownie komunikacji było zabiegiem celowym. W tej fazie u osoby, która jest już biegła w samodzielnym wyrażaniu swoich próśb, celem jest przygotowanie jej do fazy 6, gdzie w wprowadza się odpowiadanie na różne pytania.
Faza 6 Jest momentem, gdy uczymy osoby komentowania rzeczywistości. Jest to umiejętność szczególnie trudna dla osób z autyzmem, gdyż nie wiąże się z otrzymaniem jakiejś wymiernej nagrody. Naturalnie ta faza występuje u prawidłowo rozwijającego się dziecka, wtedy to dziecko za pomocą wskazania paluszkiem, a następnie coraz to bardziej rozbudowanych wypowiedzi dzieli się z otoczeniem swoimi spostrzeżeniami. Podczas tej fazy również kontynuuje się naukę odpowiadania na inne pytania typu „co widzisz”, „co to jest”,” co słyszysz” itp. Następnie osoba umiejąca tworzyć zdania może brać udział w procesie edukacyjnym, tworząc odpowiedzi na pytania z zakresu wiedzy nauczanej, pytania do tekstu itp.
Dzięki unikatowemu zestawieniu procedur i technik, protokół PECS jest wysoce efektywny i znacznie ułatwia życie osób z autyzmem i ich rodzin, a osoba po szkoleniu dostaje gotowe narzędzie do rozpoczęcia uczenia komunikowania się.
Źródło: Ewa Grzelak, logopeda www.aac.info.pl